Οι μελλοντικές αποστολές για την αναζήτηση ζωής
Η ανακάλυψη ενός πλανήτη που περιφέρεται γύρω από ένα μακρινό αστέρι δεν αποτελεί πια είδηση - έχουν ανακαλυφθεί 200 ως σήμερα. Είδηση θα αποτελούσε η απόδειξη ότι ένας τέτοιος πλανήτης έχει αναπτύξει ζωή - αλλά κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πιθανόν στο προσεχές μέλλον.
Η ανακάλυψη, το 1995, του πρώτου πλανήτη πέρα από το ηλιακό μας σύστημα έδωσε το σύνθημα για μια από τις μαζικότερες ερευνητικές προσπάθειες στην Αστρονομία, την αναζήτηση ζωής σε πλανήτες πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. Η προσπάθεια αυτή στηρίζεται ως σήμερα βασικά σε μία μόνο μέθοδο, την αναζήτηση της ασθενούς ταλάντωσης που προκαλεί στη θέση ενός αστεριού η περιφορά ενός πλανήτη γύρω από αυτό. Η ταλάντωση αυτή είναι τόσο ευρύτερη όσο μεγαλύτερη είναι η μάζα του πλανήτη και όσο πλησιέστερα προς το αστέρι βρίσκεται αυτός. Φυσικά δεν αποτελεί έκπληξη ότι τα πρώτα χρόνια οι αστρονόμοι ανακάλυπταν με αυτή τη μέθοδο μόνο πλανήτες δεκάδες φορές μεγαλύτερους από τη Γη, οι οποίοι βρίσκονται πολύ πλησιέστερα προς το κεντρικό αστέρι απ' ό,τι η Γη στον Ηλιο. Γνωρίζουμε όμως ότι οι πολύ μεγάλοι πλανήτες δεν έχουν στέρεη επιφάνεια, όπως για παράδειγμα ο Δίας και ο Κρόνος στο δικό μας πλανητικό σύστημα, ενώ όσοι βρίσκονται κοντά στο κεντρικό αστέρι έχουν επιφανειακή θερμοκρασία υψηλότερη από 100 βαθμούς Κελσίου, όπως για παράδειγμα ο Ερμής, και συνεπώς δεν είναι δυνατόν να έχουν νερό σε υγρή μορφή. Επειδή σήμερα θεωρούμε ότι βασικό χαρακτηριστικό της ζωής σε έναν πλανήτη είναι το υγρό νερό σε στερεή επιφάνεια, πιστεύουμε ότι αν ένα πλανήτης έχει μάζα σημαντικά μεγαλύτερη από αυτή της Γης ή θερμοκρασία μεγαλύτερη από 100 βαθμούς Κελσίου δεν έχει πιθανότητες να αναπτύξει ζωή, τουλάχιστον με τη μορφή που αυτή υπάρχει στη Γη.
Η νέα ανακάλυψη
Με την πάροδο του χρόνου όμως οι μέθοδοι ανίχνευσης της ταλάντωσης του κεντρικού αστέρα άρχισαν να γίνονται ολοένα πιο ευαίσθητες ώσπου πριν από λίγες ημέρες ανακοινώθηκε, από μια ομάδα 11 ευρωπαίων αστρονόμων, η ανακάλυψη ενός πλανήτη ο οποίος έχει μάζα «περίπου πέντε φορές τη μάζα της Γης» και θερμοκρασία «μεταξύ 0 και 40 βαθμών Κελσίου», όπως αναφέρεται στο δελτίο Τύπου. Η ανακάλυψη αυτή έγινε με το τηλεσκόπιο διαμέτρου 3,6 μέτρων του Ευρωπαϊκού Αστεροσκοπείου του Νότου (European Southern Observatory, ESO) που βρίσκεται στη Χιλή και με τη βοήθεια του ακριβέστερου φασματογράφου του κόσμου, ο οποίος μπορεί να μετράει κινήσεις αστέρων που έχουν ταχύτητα μόλις 3,6 χιλιομέτρων την ώρα, δηλαδή όση αντιστοιχεί σε ένα άνετο περπάτημα! Σύμφωνα με το δελτίο Τύπου του ESO, αυτή είναι η πρώτη ανακάλυψη ενός πλανήτη παρόμοιου με τη Γη, ο οποίος βρίσκεται στη ζώνη βιωσιμότητας (habitability zone) του μητρικού του αστέρα, δηλαδή σε εκείνη την περιοχή στην οποία η θερμοκρασία είναι μεταξύ 0 και 100 βαθμών Κελσίου και επομένως είναι δυνατόν να υπάρχει νερό σε υγρή μορφή.
Η ανακοίνωση αυτή προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, μεγάλο ενδιαφέρον και ακολούθησαν δεκάδες άρθρα στον ελληνικό και διεθνή Τύπο σχετικά με την πιθανότητα ύπαρξης ζωής σε αυτόν τον πλανήτη. Ο ενθουσιασμός αυτός όμως ήταν μάλλον υπερβολικός, όπως μπορεί να δείξει μια προσεκτική ανάγνωση του άρθρου της ερευνητικής ομάδας, από το οποίο προκύπτει ότι στην πραγματικότητα ο πλανήτης που ανακαλύφθηκε μπορεί να έχει μάζα, αλλά και θερμοκρασία, πολύ μεγαλύτερη από όση αναφέρει το δελτίο Τύπου. Επιπλέον δεν υπάρχει σήμερα τρόπος να διαπιστωθεί με παρατηρήσεις η ύπαρξη νερού.
Υπερβολικός ενθουσιασμός
Σχεδόν όλοι οι πλανήτες πέρα από το δικό μας ηλιακό σύστημα έχουν ανακαλυφθεί από τις ταλαντώσεις του κεντρικού αστέρα, επειδή αυτή η μέθοδος ήταν ως σήμερα η μοναδική, στο πλαίσιο της διαθέσιμης τεχνολογίας. Η ανίχνευση όμως της ταλάντωσης έχει πολλά μειονεκτήματα, το πιο σημαντικό από τα οποία είναι ότι δεν είναι δυνατόν να «μετρήσει» τη μάζα των πλανητών. Το αποτέλεσμα είναι ότι η μάζα που ανακοινώθηκε στο δελτίο Τύπου δεν είναι η «πραγματική» αλλά η «ελάχιστη». Με άλλα λόγια ο πλανήτης αυτός έχει μάζα σίγουρα μεγαλύτερη από αυτή που ανακοινώθηκε, ίσως μάλιστα και πολύ μεγαλύτερη. Οσο για τη θερμοκρασία του, που «εξασφαλίζει την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή», η κατάσταση είναι πολύ πιο αμφίβολη. Ο υπολογισμός της θερμοκρασίας δεν περιέχεται στο άρθρο που οι συγγραφείς υπέβαλαν για δημοσίευση, επειδή εξαρτάται από τόσες «βοηθητικές» υποθέσεις ώστε τα αποτελέσματά του να μην έχουν ουσιαστικά καμία πρακτική σημασία. Συγκεκριμένα, για να υπολογίσει τη θερμοκρασία, η ομάδα των αστρονόμων θεωρεί ότι ο πλανήτης περιστρέφεται πολύ γρήγορα και δεν έχει ατμόσφαιρα. Είναι όμως γνωστό ότι ένας πλανήτης τόσο κοντά στο μητρικό αστέρι συνήθως περιστρέφεται πολύ αργά (όπως για παράδειγμα ο Ερμής), ενώ για να έχει νερό σε υγρή μορφή θα πρέπει οπωσδήποτε να έχει ατμόσφαιρα (σε διαφορετική περίπτωση το νερό διαφεύγει στο Διάστημα).
Πέρα από την παρατήρηση των ταλαντώσεων της θέσης ενός αστέρα, υπάρχουν και άλλες μέθοδοι για την ανακάλυψη ζωής πέρα από το ηλιακό μας σύστημα, οι οποίες στηρίζονται σε πιο εξελιγμένες τεχνολογίες. Μία από αυτές είναι η παρατήρηση των «εκλείψεων» του κεντρικού αστέρα, οι οποίες προκαλούνται από περιφερόμενους πλανήτες. Η πρώτη αποστολή που θα αναζητήσει πλανήτες με αυτή τη μέθοδο είναι η αποστολή Corot, αποτέλεσμα συνεργασίας μεταξύ της Γαλλίας και της ESA (European Space Agency, Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος). Ο δορυφόρος Corot εκτοξεύθηκε στα τέλη του 2006 και αναμένεται σύντομα να δώσει τα πρώτα αποτελέσματα.
Σίγουρα όμως η πιο αποτελεσματική μέθοδος για την αναζήτηση ζωής σε άλλα πλανητικά συστήματα είναι η παρατήρηση σε υπέρυθρα μήκη κύματος. Η ύπαρξη ζωής στη Γη συνοδεύεται από την παρουσία ορισμένων «βιολογικών» αερίων στην ατμόσφαιρά της, κυρίως υδρατμών, διοξειδίου του άνθρακα και οξυγόνου. Τα αέρια αυτά είναι δυνατόν να ανιχνευθούν σε μακρινούς πλανήτες με τη βοήθεια ενός οπτικού οργάνου που αναλύει την υπέρυθρη ακτινοβολία σε διάφορα μήκη κύματος, όπως ακριβώς ένα πρίσμα αναλύει το φως στα διάφορα χρώματα. Επειδή τα «βιολογικά» αέρια απορροφούν έντονα τις υπέρυθρες ακτινοβολίες, η μειωμένη εκπομπή ακτινοβολίας από κάποιον πλανήτη στο υπέρυθρο θα αποτελεί ισχυρή ένδειξη για ύπαρξη ζωής σε αυτόν. Οι μέθοδοι αυτού του είδους βασίζονται σε τεχνολογία που δεν είναι ακόμη διαθέσιμη, όμως τόσο οι Ευρωπαίοι όσο και οι Αμερικανοί έχουν ήδη εντάξει στον σχεδιασμό τους τέτοιου είδους διαστημικές αποστολές. Και τα δύο σχέδια προβλέπουν ταυτόχρονες παρατηρήσεις από 4-5 δορυφόρους, που αναμένεται να εκτοξευθούν περί το 2020. Λόγω του τεράστιου κόστους των αποστολών αυτού του είδους, είναι πιθανόν τελικά Ευρωπαίοι και Αμερικανοί να συνεργαστούν για μια συνδυασμένη αποστολή.
Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=33&artid=180897&dt=06/05/2007#ixzz12Q8Ak3P7
Η ανακάλυψη, το 1995, του πρώτου πλανήτη πέρα από το ηλιακό μας σύστημα έδωσε το σύνθημα για μια από τις μαζικότερες ερευνητικές προσπάθειες στην Αστρονομία, την αναζήτηση ζωής σε πλανήτες πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. Η προσπάθεια αυτή στηρίζεται ως σήμερα βασικά σε μία μόνο μέθοδο, την αναζήτηση της ασθενούς ταλάντωσης που προκαλεί στη θέση ενός αστεριού η περιφορά ενός πλανήτη γύρω από αυτό. Η ταλάντωση αυτή είναι τόσο ευρύτερη όσο μεγαλύτερη είναι η μάζα του πλανήτη και όσο πλησιέστερα προς το αστέρι βρίσκεται αυτός. Φυσικά δεν αποτελεί έκπληξη ότι τα πρώτα χρόνια οι αστρονόμοι ανακάλυπταν με αυτή τη μέθοδο μόνο πλανήτες δεκάδες φορές μεγαλύτερους από τη Γη, οι οποίοι βρίσκονται πολύ πλησιέστερα προς το κεντρικό αστέρι απ' ό,τι η Γη στον Ηλιο. Γνωρίζουμε όμως ότι οι πολύ μεγάλοι πλανήτες δεν έχουν στέρεη επιφάνεια, όπως για παράδειγμα ο Δίας και ο Κρόνος στο δικό μας πλανητικό σύστημα, ενώ όσοι βρίσκονται κοντά στο κεντρικό αστέρι έχουν επιφανειακή θερμοκρασία υψηλότερη από 100 βαθμούς Κελσίου, όπως για παράδειγμα ο Ερμής, και συνεπώς δεν είναι δυνατόν να έχουν νερό σε υγρή μορφή. Επειδή σήμερα θεωρούμε ότι βασικό χαρακτηριστικό της ζωής σε έναν πλανήτη είναι το υγρό νερό σε στερεή επιφάνεια, πιστεύουμε ότι αν ένα πλανήτης έχει μάζα σημαντικά μεγαλύτερη από αυτή της Γης ή θερμοκρασία μεγαλύτερη από 100 βαθμούς Κελσίου δεν έχει πιθανότητες να αναπτύξει ζωή, τουλάχιστον με τη μορφή που αυτή υπάρχει στη Γη.
Η νέα ανακάλυψη
Με την πάροδο του χρόνου όμως οι μέθοδοι ανίχνευσης της ταλάντωσης του κεντρικού αστέρα άρχισαν να γίνονται ολοένα πιο ευαίσθητες ώσπου πριν από λίγες ημέρες ανακοινώθηκε, από μια ομάδα 11 ευρωπαίων αστρονόμων, η ανακάλυψη ενός πλανήτη ο οποίος έχει μάζα «περίπου πέντε φορές τη μάζα της Γης» και θερμοκρασία «μεταξύ 0 και 40 βαθμών Κελσίου», όπως αναφέρεται στο δελτίο Τύπου. Η ανακάλυψη αυτή έγινε με το τηλεσκόπιο διαμέτρου 3,6 μέτρων του Ευρωπαϊκού Αστεροσκοπείου του Νότου (European Southern Observatory, ESO) που βρίσκεται στη Χιλή και με τη βοήθεια του ακριβέστερου φασματογράφου του κόσμου, ο οποίος μπορεί να μετράει κινήσεις αστέρων που έχουν ταχύτητα μόλις 3,6 χιλιομέτρων την ώρα, δηλαδή όση αντιστοιχεί σε ένα άνετο περπάτημα! Σύμφωνα με το δελτίο Τύπου του ESO, αυτή είναι η πρώτη ανακάλυψη ενός πλανήτη παρόμοιου με τη Γη, ο οποίος βρίσκεται στη ζώνη βιωσιμότητας (habitability zone) του μητρικού του αστέρα, δηλαδή σε εκείνη την περιοχή στην οποία η θερμοκρασία είναι μεταξύ 0 και 100 βαθμών Κελσίου και επομένως είναι δυνατόν να υπάρχει νερό σε υγρή μορφή.
Η ανακοίνωση αυτή προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, μεγάλο ενδιαφέρον και ακολούθησαν δεκάδες άρθρα στον ελληνικό και διεθνή Τύπο σχετικά με την πιθανότητα ύπαρξης ζωής σε αυτόν τον πλανήτη. Ο ενθουσιασμός αυτός όμως ήταν μάλλον υπερβολικός, όπως μπορεί να δείξει μια προσεκτική ανάγνωση του άρθρου της ερευνητικής ομάδας, από το οποίο προκύπτει ότι στην πραγματικότητα ο πλανήτης που ανακαλύφθηκε μπορεί να έχει μάζα, αλλά και θερμοκρασία, πολύ μεγαλύτερη από όση αναφέρει το δελτίο Τύπου. Επιπλέον δεν υπάρχει σήμερα τρόπος να διαπιστωθεί με παρατηρήσεις η ύπαρξη νερού.
Υπερβολικός ενθουσιασμός
Σχεδόν όλοι οι πλανήτες πέρα από το δικό μας ηλιακό σύστημα έχουν ανακαλυφθεί από τις ταλαντώσεις του κεντρικού αστέρα, επειδή αυτή η μέθοδος ήταν ως σήμερα η μοναδική, στο πλαίσιο της διαθέσιμης τεχνολογίας. Η ανίχνευση όμως της ταλάντωσης έχει πολλά μειονεκτήματα, το πιο σημαντικό από τα οποία είναι ότι δεν είναι δυνατόν να «μετρήσει» τη μάζα των πλανητών. Το αποτέλεσμα είναι ότι η μάζα που ανακοινώθηκε στο δελτίο Τύπου δεν είναι η «πραγματική» αλλά η «ελάχιστη». Με άλλα λόγια ο πλανήτης αυτός έχει μάζα σίγουρα μεγαλύτερη από αυτή που ανακοινώθηκε, ίσως μάλιστα και πολύ μεγαλύτερη. Οσο για τη θερμοκρασία του, που «εξασφαλίζει την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή», η κατάσταση είναι πολύ πιο αμφίβολη. Ο υπολογισμός της θερμοκρασίας δεν περιέχεται στο άρθρο που οι συγγραφείς υπέβαλαν για δημοσίευση, επειδή εξαρτάται από τόσες «βοηθητικές» υποθέσεις ώστε τα αποτελέσματά του να μην έχουν ουσιαστικά καμία πρακτική σημασία. Συγκεκριμένα, για να υπολογίσει τη θερμοκρασία, η ομάδα των αστρονόμων θεωρεί ότι ο πλανήτης περιστρέφεται πολύ γρήγορα και δεν έχει ατμόσφαιρα. Είναι όμως γνωστό ότι ένας πλανήτης τόσο κοντά στο μητρικό αστέρι συνήθως περιστρέφεται πολύ αργά (όπως για παράδειγμα ο Ερμής), ενώ για να έχει νερό σε υγρή μορφή θα πρέπει οπωσδήποτε να έχει ατμόσφαιρα (σε διαφορετική περίπτωση το νερό διαφεύγει στο Διάστημα).
Πέρα από την παρατήρηση των ταλαντώσεων της θέσης ενός αστέρα, υπάρχουν και άλλες μέθοδοι για την ανακάλυψη ζωής πέρα από το ηλιακό μας σύστημα, οι οποίες στηρίζονται σε πιο εξελιγμένες τεχνολογίες. Μία από αυτές είναι η παρατήρηση των «εκλείψεων» του κεντρικού αστέρα, οι οποίες προκαλούνται από περιφερόμενους πλανήτες. Η πρώτη αποστολή που θα αναζητήσει πλανήτες με αυτή τη μέθοδο είναι η αποστολή Corot, αποτέλεσμα συνεργασίας μεταξύ της Γαλλίας και της ESA (European Space Agency, Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος). Ο δορυφόρος Corot εκτοξεύθηκε στα τέλη του 2006 και αναμένεται σύντομα να δώσει τα πρώτα αποτελέσματα.
Σίγουρα όμως η πιο αποτελεσματική μέθοδος για την αναζήτηση ζωής σε άλλα πλανητικά συστήματα είναι η παρατήρηση σε υπέρυθρα μήκη κύματος. Η ύπαρξη ζωής στη Γη συνοδεύεται από την παρουσία ορισμένων «βιολογικών» αερίων στην ατμόσφαιρά της, κυρίως υδρατμών, διοξειδίου του άνθρακα και οξυγόνου. Τα αέρια αυτά είναι δυνατόν να ανιχνευθούν σε μακρινούς πλανήτες με τη βοήθεια ενός οπτικού οργάνου που αναλύει την υπέρυθρη ακτινοβολία σε διάφορα μήκη κύματος, όπως ακριβώς ένα πρίσμα αναλύει το φως στα διάφορα χρώματα. Επειδή τα «βιολογικά» αέρια απορροφούν έντονα τις υπέρυθρες ακτινοβολίες, η μειωμένη εκπομπή ακτινοβολίας από κάποιον πλανήτη στο υπέρυθρο θα αποτελεί ισχυρή ένδειξη για ύπαρξη ζωής σε αυτόν. Οι μέθοδοι αυτού του είδους βασίζονται σε τεχνολογία που δεν είναι ακόμη διαθέσιμη, όμως τόσο οι Ευρωπαίοι όσο και οι Αμερικανοί έχουν ήδη εντάξει στον σχεδιασμό τους τέτοιου είδους διαστημικές αποστολές. Και τα δύο σχέδια προβλέπουν ταυτόχρονες παρατηρήσεις από 4-5 δορυφόρους, που αναμένεται να εκτοξευθούν περί το 2020. Λόγω του τεράστιου κόστους των αποστολών αυτού του είδους, είναι πιθανόν τελικά Ευρωπαίοι και Αμερικανοί να συνεργαστούν για μια συνδυασμένη αποστολή.
Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=33&artid=180897&dt=06/05/2007#ixzz12Q8Ak3P7
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου